فشار چشم

تاریخ آخرین آپدیت: 14ام اسفند 1402

فشار چشم چیست؟

به اندازه گیری فشار مایع داخل چشم، فشار چشم گفته می‌شود که همچنین تحت عنوان فشار داخل چشمی (IOP) نیز شناخته می‌شود. داخل چشم شما حاوی مایعی به نام زلالیه است. این مایع در سراسر قسمت قدامی داخل چشم شما حرکت کرده و فعالیت‌های زیادی را انجام می‌دهد. روانکاری، تامین اکسیژن و مواد مغذی، دفع مواد زائد و غیره از جمله وظایف این مایع به شمار میاد. در چشم شما با تولید مایع جدید، مایع قدیمی تخلیه می‌شود.

اگر چشمتان سالم باشد، مقدار زلالیه جدیدی که وارد چشم شما می‌شود برابر با مقدار مایع قدیمی است که از آن خارج می‌شود و اینگونه است که فشارچشم شما ثابت نگه داشته می‌شود. اما اگر چیزی جریان طبیعی را مختل کند، می تواند بر فشار چشم شما تأثیر گذار باشد. اگر فشار چشم شما بسیار زیاد شود، می تواند به عصب بینایی آسیب رسانده و خطر ابتلا به گلوکوم یا آب سیاه را افزایش دهد.

فشار چشم چگونه اندازه گیری می شود؟

چشم پزشک می‌تواند فشارچشم را در طول یک معاینه بینایی طبیعی با آزمایشی به نام تونومتری اندازه گیری کند. این آزمایش یکی از مهم‌ترین روش‌های تشخیص بیماری آب‌سیاه است. اغلب تونومترها به‌گونه‌ای تنظیم شده‌اند که فشار داخل چشم را بر حسب میلی‌متر جیوه نشان دهند. روش‌های متعددی جهت اندازه‌گیری فشار داخل چشم وجود دارند اما در حال حاضر تونومتری گُلدمان یکی از پذیرفته‌شده‌ترین روش‌های اندازه‌گیری فشار داخل چشمی است.[1]

روش های مختلفی برای تونومتری وجود دارند:

تونومتری گُلدمان

از مزایای تونومتر گلدمن یا همان applanation این است که دقیقترین روش برای اندازه‌گیری فشار داخل چشم به‌شمار می‌آید. از معایب این روش می‌توان به استفاده از قطره بیحسی و نزدیک شدن و تماس سر دستگاه با سطح چشم اشاره کرد و همچنین نیاز به همکاری بیمار.[1]

روش‌های دیگر اندازه‌گیری فشار مایع داخل چشم عبارتند از:

air puff

در این روش با استفاده از برخورد هوای متحرک به قرنیه و عکس‌العمل قرنیه نسبت به این حجم اندک هوا یا در اصطلاح (پف) مقدار فشار مایع چشمی اندازه‌گیری می‌شود. [1]

rebound

در این شیوه با استفاده از برخورد یک پروب با قطر 1 میلی‌متر در کسری از ثانیه با سطح قرنیه و برگشت آن به داخل دستگاه فشار مایع چشمی اندازه گرفته می‌شود. [1]

دستگاه Schiotz

از دیگر روش های اندازه گیری فشار داخل چشم می توان به اندازه گیری فشار داخل چشم توسط دستگاه Schiotz در اتاق عمل برای کودکان و نوزادان، اندازه گیری فشار با دست توسط چشم پزشک،و اندازه گیری فشار چشم توسط دستگاه های اتوماتیک و در منزل توسط بیمار اشاره کرد.

فشار طبیعی چشم چه مقدار است؟

متخصصان چشم فشار داخلی چشم را بر حسب میلی متر جیوه اندازه گیری می‌کنند. فشار چشم شما ممکن است در طول روز نوسان داشته باشد. اما به طور کلی فشار طبیعی چشم بین 10 تا 21 میلی متر جیوه است. اگر فشارچشم شما در محدوده طبیعی باشد، به این معنی است که فرآیند تولید و دفع زلالیه در داخل چشم شما به درستی انجام می‌شود. درواقع می‌توان گفت که مقداری مساوی مایع وارد چشم شما شده و از آن خارج می‌شود.

فشار چشم بالا چه مقدار است؟

فشار چشم بالا زمانی است که فشار داخلی چشم شما بیش از 22 میلی متر جیوه باشد. این مورد زمانی اتفاق می‌افتد که چیزی جریان طبیعی زلالیه را در چشم شما مختل کرده و باعث ایجاد فشار مضاعف شود. گاهی اوقات، فشار چشم بالا جدی است و ممکن است به عصب بینایی شما آسیب برساند، که در نهایت می‌تواند منجر به گلوکوم و از دست دادن بینایی شود.

بطور کلی فشار بالای چشم دو دلیل اصلی دارد:

1. چشم شما مایع زیادی تولید می‌کند.
2. مایع قدیمی به اندازه کافی از چشم شما تخلیه نمی‌شود.

چه کسانی در معرض خطر فشارچشم هستند؟

هر کسی ممکن است به فشار چشم بالا مبتلا شود. اما طبق گفته آکادمی چشم پزشکی آمریکا، این دسته از افراد بیشتر در معرض خطر فشار چشم هستند:

1. افرادی که سابقه خانوادگی فشار چشم یا گلوکوم دارند
2. افراد مبتلا به دیابت
3. افراد مبتلا به فشار خون بالا
4. افراد بالای 40 سال
5. سیاه پوستان آمریکایی و اسپانیایی تبارها
6. افراد نزدیک بین
7. افرادی که داروهای خاصی مانند استروئیدها را طولانی مدت مصرف می کنند
8. افرادی که آسیب چشمی یا جراحی چشم داشته اند
9. افراد مبتلا به بیماری های چشمی خاص، مانند سندرم پراکندگی رنگدانه یا Pigment dispersion syndrome یا سندرم پکس (PXE) هستند.

علائم فشار بالای چشم چیست؟

به طور کلی فشار چشم بالا علائمی ایجاد نمی‌کند. در بعضی مواقع ممکن است متوجه چیزی نشوید تا زمانی که آنقدر ادامه پیدا کند و باعث کاهش بینایی شما شود. همچنین ممکن است حتی بدون فشارچشم بالا به گلوکوم مبتلا شوید. بنابراین به دلایل گفته شده، بسیار حائز اهمیت می‌باشد تا بصورت دوره ای توسط یک چشم پزشک معاینه شوید.

در صورت مشاهده چه علائمی فورا به چشم پزشک مراجعه نماییم؟

در صورت مشاهده هرگونه تغییر در چشمان خود، مانند درد، سرخی چشم، تاری دید، از دست دادن دید محیطی، دید تونلی، دیدن هاله هایی اطراف چراغ ها حتما به یک چشم پزشک مراجعه نمایید زیرا گاهی اوقات، این علائم نشانه یک بیماری جدی چشم هستند.

درمان فشار چشم بالا

اگر فشارچشم بالایی دارید، درمان شما ممکن است بسته به شدت بیماری متفاوت باشد. اگر مبتلا به فشار چشم با ریسک پایینی باشید، چشم پزشک ممکن است فوراً هیچ درمانی تجویز نکند و وضعیت شما را تحت نظر داشته باشد. در صورت تشخیص ایشان مبنی بر درمان این بیماری ممکن است روش های زیر اتخاذ شود:

تجویز قطره های چشمی

این قطره ها می‌توانند به کاهش فشار در داخل چشم شما کمک کنند و خطر ابتلا به گلوکوم را کاهش دهند.

درمان چشم با لیزر

چشم پزشک می تواند از لیزر برای تخلیه مایع چشم و کاهش فشار استفاده کند.

عمل جراحی

اگر درمان‌های دارویی و لیزر مؤثر نبودند، جراحی برای تخلیه مایع از چشم شما آخرین گزینه محسوب می‌شود.

سوالات متداول

آیا هر دو چشم در یک جلسه عمل خواهند شد؟

اگر تصمیم به لیزر چشم باشد، در یک جلسه قابل انجام است. اما عمل های جراحی گلوکوم در دو جلسه ی مجزا انجام می شوند.

من از لنز تماسی استفاده می کنم. آیا می تونم روز مشاوره از آن استفاده کنم؟

خیر. بهتر است لنز برداشته شود. اما می توانید همان روز قبل از مراجعه به مطب لنز را بردارید.

من برای بررسی های قبل از عمل از چند روز یا چند هفته قبل از لنز استفاده نکرده ام؛ ایا می توانم تا زمان عمل مجددا لنز بگذارم؟

در مورد عمل گلوکوم مانعی ندارد.

آیا فشارچشم بالا همان آب سیاه هست؟

فشار چشم بالا یکی از یافته های آب سیاه یا گلوکوم است. در بیماری گلوکوم، آسیب عصب بینایی و آسیب به میدان بینایی هم وجود دارد. اما در کل کسانی که فشار چشم بالا دارند، مستعد گلوکوم هستند.

اگر کسی در خانواده ی خود سابقه ی آب سیاه داشته باشد، چه کار لازم است بکند؟

باید معاینه ی چشم انجام دهد و سپس از سن 45 سالگی که شیوع گلوکوم بیشتر است، سالیانه معاینه ی چشم و چک فشارچشم انجام شود.

سخن پایانی

اگر فشار چشم بالایی دارید، بسیار حائز اهمیت می‌باشد که با چشم پزشک خود در مورد اینکه آیا کاندیدای جراحی آب سیاه هستید یا خیر صحبت کنید. همچنین لازم است در طول سال از معاینات چشمی منظم پیروی کنید. فشار بالای چشم بدون توجه به درمان آن می‌تواند منجر به بیماری گلوکوم شود. این بیماری در بعضی مواقع منجر به کاهش بینایی یا حتی کوری کامل می‌شود. دکتر ماندانا احمدی، یکی از بهترین جراحان حال حاضر ایران در زمینه درمان بیماری آب سیاه می‌باشند که با بیش از 20 سال سابقه موفق، در دسترس شما عزیزان خواهند بود.

منابع

1. ویکی پدیا
2. یو پی ام سی هلتس بیت

درباره دکتر ماندانا احمدی

من دکتر ماندانا احمدی هستم، دارای فوق تخصص پیوند قرنیه، سگمان قدامی و لیزیک. فارغ التحصیل پزشکی عمومی دانشگاه شهید بهشتی سال ۱۳۷۲ با رتبه ی ممتاز (یک در صد نخبگان) که اکنون پس از 25 سال فعالیت و انجام جراحی های بی شمار در خدمت شما مردم عزیز می باشم.