دوربینی چشم چیست؟ و چگونه درمان می‌شود؟

تاریخ آخرین آپدیت: 23ام آذر 1402

دوربینی چیست؟

بیماری دوربینی که Hyperopia یا Farsightedness نیز نامیده می شود، یک عیب انکساری رایج می باشد. افراد دارای این بیماری اشیاء دور را به وضوح مشاهده می کنند اما اشیاء نزدیک را به صورت تار و غیرشفاف می بینند. دوربینی یک وضعیت پیچیده است که از درجات خفیف تا شدید متغیر می باشد. این اختلال معمولاً از بدو تولد ایجاد می شود اما به مرور زمان از بین رفته و مجددا در سنین بالا ایجاد می گردد. دوربینی می تواند افراد در هر سنی را تحت تاثیر قرار دهد. اما بروز آن در میان کودکان و بزرگسالان بالای 40 سال شایع تر است.

روش های اصلاح دوربینی:

خوشبختانه، با پیشرفت علم چشم پزشکی، تقریبا برای تمامی درجات دوربینی، روش های درمانی وجود دارد. متداول ترین روش های اصلاح دوربینی عبارتند از:

• استفاده از عینک
• استفاده از لنزهای تماسی
• جراحی های اصلاح عیوب انکساری

لازم به ذکر است که معمولا بسیاری از افراد مبتلا به درجات خفیف دوربینی علائمی نداشته و نیاز به درمان ندارند.

علائم دوربینی:

افراد دوربین اغلب در زمان مطالعه، احساس ضعف و ناراحتی می کنند. آن ها ممکن است پس از دوره های طولانی فعالیت از فاصله ی نزدیک، احساس خستگی یا تحریک پذیری نمایند. این مسئله به این دلیل رخ می دهد که چشم این افراد، برای واضح دیدن، بیش از میزان نرمال تلاش و فعالیت می نماید.

برخی از علائم و نشانه هایی که افراد دوربین با آنها مواجه هستند، عبارتند از:

• احساس ضعف یا ناراحتی هنگام انجام فعالیت هایی که نیاز به دید نزدیک دارند. نظیر مطالعه، یادداشت کردن، کار با کامپیوتر و …
• تاری دید هنگام نگاه کردن به اشیاء از فاصله ی نزدیک
• احساس درد یا سوزش چشم
• باز و بسته کردن مکرر چشم
• خستگی چشم
• سردرد
• خستگی

علائم دوربینی در کودکان:

دوربینی در کودکان کمتر از ۴ سال معمولا ممکن است در حدود دو نمره وجود داشته باشد. که بدلیل قدرت بالای تطابق چشم در سنین کودکی علامت دار هم نیست و فقط در حین معاینات چشم مشخص می‌شود. اما دوربینی با درجات بالاتر ممکن است سبب انحراف چشم کودک به سمت بینی (داخل) شود که به آن ازوتروپی گفته می‌شود. علت این بیماری فشار بیش از حد به عضلات چشم جهت جبران دوربینی است که در این حالت تجویز عینک به کودک باعث درمان انحراف چشم و جلوگیری از تنبلی چشم می‌گردد.

اغلب کودکان به درجاتی از اختلال دوربینی مبتلا هستند. اما در بسیاری از آن‌ها تاری دید وجود ندارد. این مسئله به این خاطر است که عدسی چشم کودک انعطاف پذیرتر بوده و قادر است فوکوس بین فواصل را راحت تر تغییر دهد. با افزایش سن و رشد چشم ها، به تدریج دوربینی خفیف دوران کودکی کاهش یافته و یا به طور کامل از بین می رود. اما کودکان با درجه ی دوربینی شدید، ممکن است در معرض سایر مشکلات چشمی مانند تنبلی چشم (Amblyopia) نیز قرار گیرند. یکی از شایع ترین علائم کودکان مبتلا به اختلال دوربینی، مالش چشمان به طور مکرر در زمان انجام فعالیت های فواصل نزدیک می باشد.

چشم یک فرد دوربین چگونه عمل می کند؟

دوربینی زمانی اتفاق می افتد که چشم شما نور را به درستی منعکس نمی کند. برای داشتن یک دید واضح، نیاز است که چشمان شما پرتوهای نور را دریافت و به درستی در محل مناسب روی شبکیه، منعکس نمایند. که پس از آن شبکیه با ارسال سیگنال هایی به مغز، امکان دیدن را برای شما به ارمغان می آورد.

چشم شما دارای دو ساختار زیر می باشد که امکان تمرکز را فراهم می نمایند:

قرنیه:

ناحیه ی شفاف و گنبدی شکل جلوی چشم.

لنز (عدسی):

ناحیه ی شفاف چشم که در پشت عنبیه (قسمت رنگی چشم) قرار دارد.

در افراد دوربین، شکل نامناسب این ساختارها، از انعکاس صحیح نور بر روی شبکیه جلوگیری می‌نماید. برخی از افراد دور بین دارای کره ی چشم با طول محوری بسیار کوتاه (AL یا Axial Length که فاصله بین قرنیه تا شبکیه می باشد) می باشند. اما برخی دیگر ممکن است قرنیه بیش از حد صافی داشته باشند.

این ناهنجاری ها باعث می شوند که پرتوهای نور به جای اینکه مستقیماً روی سطح شبکیه منعکس شوند، در پشت شبکیه متمرکز گردند. در نتیجه ی این اختلال (همان گونه که از نام دوربینی پیداست) معمولا اشیاء دور به وضوح ظاهر شده اما اشیاء نزدیک تار به نظر می آیند.

مقایسه ی دوربینی و نزدیک بینی:

دوربینی و نزدیک بینی دو نوع عیوب انکساری هستند. هر دوی آن‌ها زمانی اتفاق می‌افتند که چشم شما نور را به درستی منعکس نکند.

تفاوت دوربینی و نزدیک بینی:

دوربینی (Hyperopia) زمانی اتفاق می افتد که نور در پشت شبکیه متمرکز شود. این وضعیت باعث تاری دید در هنگام مشاهده اشیاء نزدیک می شود. درواقع افراد دوربین برای مشاهده ی اجسام در فاصله ی دور مشکلی ندارند. در حالی که، نزدیک بینی (Myopia) برعکس دوربینی است و زمانی رخ می دهد که نور در جلوی شبکیه متمرکز شود. این وضعیت باعث می شود که اشیاء در فواصل دور تار به نظر برسند. برعکس افراد دوربین، نزدیک بین ها برای مشاهده ی فاصله ی نزدیک مشکلی ندارند.

جالب است بدانید بیماران دوربین برای دیدن تصاویر و اشیای دور نیز نیاز به تقلا (تطابق چشمی) دارند و در حقیقت با صرف انرژی دید دور و نزدیک خوبی دارند. اما اگر میزان دوربینی زیاد باشد و یا سن فرد افزایش یافته و به بیش از ۳۵ سال برسد، بدلیل کم شدن میزان تطابق در مطالعه، دچار خستگی چشم یا تاری دید می‌شود. همچنین اگر میزان هایپروپی(دور بینی) زیاد باشد حتی در نگاه به دور دست هم تاری دید وجود خواهد داشت.

از دیگر مشخصات دوربینی این است که در ساعات متفاوت روز ممکن است دید شما کم و زیاد شود که این مورد به میزان تطابق چشم بستگی دارد. در این وضعیت معمولا در ابتدای صبح و ابتدای شب دید تارتر است. اما در نزدیک بینی وضعیت متفاوت است. افراد نزدیک بین، دید نزدیک خوبی دارند و اختلال آن‌ها در دید دور است. همچنین اگر میزان نزدیک بینی زیاد باشد ممکن است فرد مجبور شود حین مطالعه، کتاب را بیش از حد طبیعی به چشم خود نزدیک کند (33 سانتی متر طبیعی است).

علل ایجاد دوربینی(هایپروپیا):

علل ایجاد اختلال دوربینی معمولا در دو دسته زیر خلاصه می گردد:

ژنتیک:

بیماران مبتلا به هایپروپی معمولاً والدینی دور بین دارند. به احتمال زیاد، تغییرات ژنتیکی متعددی در ایجاد این بیماری نقش دارند. برخی از این ژن ها ممکن است در رشد چشم ها نقش داشته باشند. دور بینی معمولا بخشی از یک سندرم ژنتیکی فراگیر نیست. اما پزشکان شرایط ژنتیکی زیر را با دوربینی مرتبط می دانند:

• میکروفتالمی (Microphthalmia)
• Achromatopsia
• Aniridia
• Leber congenital amaurosis
• X-linked juvenile retinoschisis
• Senior-Løken syndrome
• Gorlin-Chaudhry-Moss syndrome
• سندرم داون (Down syndrome)
• سندرم X شکننده (Fragile X syndrome)

عوامل محیطی:

برخی از عوامل محیطی نیز ممکن است در ایجاد دوربینی نقش داشته باشند. اما این مسئله در حال تحقیق و بررسی می باشد و تاکنون به صورت علمی اثبات نگشته است.

چه زمانی به چشم پزشک مراجعه نماییم؟

پیشنهاد می کنیم تا درصورتی که هرگونه مشکل یا ضعفی در رابطه با چشم خود احساس می کنید و یا دید کاملا واضحی ندارید، به یک دکتر چشم پزشک خوب مراجعه نمایید. همچنین فراموش نکنید که حتی در شرایط نرمال نیز نیاز است که سالیانه حداقل یک مرتبه به متخصص چشم مراجعه نمایید.

تاثیر دوربینی در ایجاد بیماری های ثانویه:

برخی از علائم دوربینی، نشانه ی مشکلات یا بیماری های دیگری نیز هستند. متخصص چشم پس از معاینه ی کامل، شما را از امکان ابتلا به این بیماری ها آگاه ساخته و در جهت درمان اقدام می نماید. این بیماری ها عبارتند از:

• Hypoglycemia (هیپوگلیسمی یا قند خون پایین)
• پیرچشمی (از دست دادن توانایی تمرکز مرتبط با سن)
• تومورهایی که قسمت عمقی چشم را تحت تاثیر قرار می دهند
• Papilledema (ادم پاپی یا تورم عصب بینایی)

تشخیص این موارد به سادگی امکان پذیر نمی باشد. بنابراین انجام یک معاینه ی جامع توسط یک فرد متخصص جهت رد این احتمالات ضروری می باشد.

روش تشخیص دوربینی:

یک متخصص چشم باتجربه قادر است دوربینی را در طول یک معاینه جامع تشخیص دهد. چشم پزشک شما ممکن است جهت بررسی و تشخیص، از تست ها و آزمایش های زیر بهره بگیرد:

تست حدت بینایی (Visual Acuity Test):

این معاینه ی چشم، کیفیت دید شما را در فواصل مختلف ارزیابی می نماید. در طول این آزمایش ممکن است چشم پزشک از شما تقاضا نماید که خطوطی از متن نمودار چشمی یا صفحه نمایش را بخوانید.

تست میدان دیداری (Visual Field Test):

این آزمایش نقاط کور میدان دید شما را شناسایی می نماید. میدان بینایی شما، ناحیه ای است که قادرید هنگام تمرکز روی یک نقطه ی مرکزی مشاهده فرمایید.

تونومتری (Tonometry):

این آزمایش فشار چشم شما را اندازه گیری می نماید. به این فشار، فشار داخل چشمی (IOP) نیز گفته می شود. تونومتری یکی از آزمایشاتی است که به چشم پزشک کمک می کند تا خطر ابتلا به گلوکوم (آب سیاه) را تعیین کند.

تست انکسار (Refraction Test):

این آزمایش که انکسار ذهنی نیز نامیده می شود، نسخه عینک شما را به خوبی تنظیم می نماید. در این روش با استفاده از یک دستگاه فوروتر، تأثیر لنزهای مختلف بر بینایی شما، بررسی می گردد.

رتینوسکوپی (Retinoscopy):

این آزمایش نحوه انعکاس نور از شبکیه را ارزیابی می نماید. متخصص چشم، به کمک این آزمایش می تواند عیب انکساری را در افرادی که قادر به انجام آزمایش انکسار نیستند، اندازه گیری کند. همچنین، چشم پزشکان اغلب از رتینوسکوپی برای تعیین نسخه عینک کودکان استفاده می نمایند.

گشاد کردن مردمک (Pupil Dilation):

جهت انجام این آزمایش، در چشم شما قطره ی سیکلوپلژیک ریخته می شود تا مردمک چشم‌ شما بازتر شود. این مسئله امکان معاینه ی دیواره پشتی چشم و بررسی شبکیه و عصب بینایی را برای متخصص چشم فراهم می کند. لازم به ذکر است که قطره‌های سیکلوپلژیک که مردمک چشم را باز می‌کنند امکان تعیین شماره ی چشم دقیق‌تر را (بخصوص در کودکان) فراهم می‌کنند.

بهترین روش های درمانی برای دوربینی:

همانطور که اشاره شد، معمولا دوربینی خفیف نیازی به درمان ندارد. همچنین بسیاری از کودکان همزمان با رشد و طولانی تر شدن کره چشم از این بیماری خلاص می شوند. اما در سایر موارد، گزینه های درمانی زیر در دسترس هستند:

عینک:

استفاده از عینک، اولین و رایج ترین روش درمان دوربینی می باشد. عینک شما با اصلاح میزان شکستگی نور هنگام عبور از چشم، بینایی را تصحیح می نماید. در نتیجه ی این امر، نور مستقیماً روی شبکیه متمرکز شده و دید طبیعی حاصل می گردد. عینک ها به طور کلی به چند دسته زیر تقسیم می شوند که چشم پزشک، بسته به شرایط چشمان، بهترین نوع عینک را به شما پیشنهاد خواهد نمود.

• تک دید
• دو کانونی
• سه کانونی
• چند کانونی پیشرونده

لنزهای تماسی:

لنزهای تماسی، برای اصلاح دوربینی همانند عینک عمل می نمایند. با این تفاوت که این لنزها مستقیماً روی کره چشم قرار می گیرند.

به طور کلی لنز های تماسی به دو دسته زیر تقسیم بندی می شوند:

• لنزهای تماسی نرم
• لنزهای تماسی سخت

روش مراقبت از لنز های تماسی نرم ساده تر و راحت تر از لنز های سخت می باشد. همانند عینک ها، لنزهای تماسی هم در انواع تک دید و چند کانونی موجود می باشند. چشم پزشک بسته به شرایط، مناسب ترین و کاربردی ترین لنز تماسی را به شما معرفی خواهد نمود.

جراحی های اصلاح عیوب انکساری:

امروزه با پیشرفت علم پزشکی، روش های جراحی متنوعی جهت درمان این بیماری به وجود آمده است. جراحی های اصلاح عیوب انکساری، شکل کره چشم شما را از نظر فیزیکی تغییر می دهند. بنابراین نور مستقیماً روی شبکیه متمرکز شده و عیب انکساری به صورت دائمی درمان می گردد. این روش های درمانی در بسیاری مواقع می توانند حتی شدیدترین درجات دوربینی را اصلاح نمایند.

از جمله مهمترین جراحی های اصلاح اختلال دوربینی می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• لیزیک
• لازک
• PRK
• Trans PRK
• فمتواسمایل
• فمتولیزیک
• عمل های جراحی تعبیه لنز داخل چشمی مانند کاشت لنز داخل چشمی ICL

تشخیص صحیح مناسب ترین عمل جراحی برای اصلاح چشمان شما بسیار مهم می باشد. به عنوان مثال در بین روش‌های لیزری درمان دوربینی، ارجحیت با جراحی فمتو لیزیک است که میزان ریگرشن کمتر و بهبود سریعتری دارد. یا لنزهای داخل چشمی فاکیک در موارد هایپروپی شدید که امکان جراحی فمتولیزیک وجود ندارد و بیمار هنوز مبتلا به کاتاراکت نشده یکی از درمانهای بسیار موفق می‌باشند. البته بیمار باید شرایط چشمی مناسب برای این جراحی را داشته باشد. اگر سن فرد بالا تراز ۵۵ سال بوده و در دوره شروع بیماری کاتاراکت باشد. می‌توان به همراه جراحی کاتاراکت (آب مروارید) لنزی با شماره مناسب تعبیه نمود. در این صورت فرد پس از عمل نیاز به استفاده از عینک دور ندارد. بد نیست بدانید که در صورت کارگذاری لنز مولتی فوکال، علاوه بر دید دور، جهت مطالعه نیز نیازی به استفاده از عینک نخواهید داشت. بنابراین ضروری است که تصمیم نهایی در این رابطه را به یک جراح چشم حاذق و با تجربه که متخصص قرنیه و سگمان قدامی باشد، بسپارید. شما می‌توانید در صورت نیاز به راهنمایی در این خصوص از طریق شماره 02188673843 با دکتر ماندانا احمدی در ارتباط باشید.

آیا می توان از دوربین شدن جلوگیری نمود؟

متاسفانه، تاکنون هیچ راه شناخته شده ای جهت جلوگیری قطعی از بیماری دوربینی کشف نشده است. اما واضح است که حفظ سلامت چشم ها می تواند به کاهش خطر مشکلات چشمی کمک نماید. برای این منظور توصیه می شود به راهکارهای زیر عمل نمایید:

• در فضای باز از عینک آفتابی یا کلاه نقاب دار استفاده نمایید. این مسئله، به محافظت از چشمان شما در برابر اشعه های مضر خورشید کمک بسزایی خواهد نمود.
• رژیم غذایی سالم را رعایت فرمایید. این رژیم باید شامل مقدار زیادی سبزیجات با برگ سبز، ماهی و مغز های مفید باشد. چرا که این مواد غذایی سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 و سایر مواد مغذی برای چشمان شما هستند.
• به طور منظم ورزش کنید. تمرینات ورزشی سبب بهبود جریان خون در چشم های شما می گردد.
• سیگار نکشید. مصرف سیگار، خطر ابتلا به مشکلات چشمی را افزایش می دهد.
• معاینات منظم نزد چشم پزشک را جدی بگیرید. معاینات معمول و جامع چشم به تشخیص زودهنگام مشکلات بینایی و نظارت بر سلامت چشمان شما کمک می نماید.

خطرات عدم اصلاح دوربینی:

در صورت عدم درمان، دوربینی می تواند کیفیت زندگی شما را تحت الشعاع خود قرار دهد. همچنین ممکن است بر توانایی شما برای انجام برخی فعالیت ها نظیر ورزش کردن یا انجام سرگرمی ها تأثیر گذار باشد. تلاش جهت حفظ تمرکز از طریق باز و بسته کردن مکرر چشم ها نیز می تواند منجر به خستگی چشم و سردرد گردد.

علاوه بر این، این بیماری می تواند منجر به آمبلیوپی (amblyopia) یا تنبلی چشم گردد. در این وضعیت، مغز سیگنال‌های چشمی مبنی بر عدم توانایی بینایی مناسب را نادیده می‌گیرد. آمبلیوپی در صورت عدم درمان می تواند سبب از دست دادن دائمی بینایی گردد.

از آنجایی که افراد دوربین‌ در مشاهده ی اجسام نزدیک دارای مشکل هستند، خطر افتادن و صدماتی نظیر شکستگی نیز در این افراد افزایش می یابد.

جمع بندی نهایی:

دوربینی یا هایپروپیا، اختلالی است که در نتیجه ی آن، اجسام در فاصله ی نزدیک به وضوح دیده نمی شوند. این بیماری در نتیجه ی ساختار نامنظم قرنیه یا عدسی چشم ایجاد می گردد.

چشم پزشک، قادر است به کمک آزمایش ها و تست های ذکر شده، دوربینی را در طول معاینه چشم تشخیص دهد. برای درمان موقت این بیماری می توان از عینک یا لنزهای تماسی استفاده نمود. همچنین جراحی های اصلاح عیوب انکساری به صورت دائمی این مشکل را برطرف خواهند نمود.

متاسفانه، در صورت عدم درمان، این اختلال می تواند منجر به خستگی، تنبلی چشم و در موارد نادر نابینایی گردد.

امیدواریم با مطالعه این مقاله اطلاعات جامع و کاربردی در رابطه با دوربینی کسب نموده باشید. در صورت هر گونه ابهام می توانید پرسش خود را در قسمت دیدگاه ها در پایین صفحه مطرح نمایید. به نظرات و پرسش های شما در اسرع وقت پاسخ داده خواهد شد. از همراهی شما عزیزان صمیمانه سپاسگزاریم.

درباره دکتر ماندانا احمدی

من دکتر ماندانا احمدی هستم، دارای فوق تخصص پیوند قرنیه، سگمان قدامی و لیزیک. فارغ التحصیل پزشکی عمومی دانشگاه شهید بهشتی سال ۱۳۷۲ با رتبه ی ممتاز (یک در صد نخبگان) که اکنون پس از 25 سال فعالیت و انجام جراحی های بی شمار در خدمت شما مردم عزیز می باشم.