انواع بیهوشی در جراحی های چشمی
تاریخ آخرین آپدیت: 1ام خرداد 1403
مقدمه
جراحی های چشمی از جمله روش هایی هستند که برای درمان مشکلات مربوط به چشم و بهبود بینایی مورد استفاده قرار می گیرند. همانطور که می دانید، بیهوشی یک جزء حیاتی از هر جراحی است و در جراحی های چشمی نیز نیاز به بیهوشی مناسب و ایمن داریم. در این مقاله به بررسی انواع روش های بیهوشی در جراحی های چشمی می پردازیم.
انواع بیهوشی برای عمل های جراحی
به طور کلی در جراحی های مختلف، چهار دسته روش بیهوشی اصلی مورد استفاده قرار می گیرند که عبارتند از:
- بیهوشی عمومی یا جنرال که با نام بیهوشی کامل نیز در میان مردم شناخته شده است (General Anesthesia)
- بیهوشی موضعی یا لوکال یا تاپیکال (Local Anesthesia یا Topical Anesthesia)
- آرامبخشی (sedation Anesthesia)
- بیهوشی منطقه ای (Regional Anesthesia) که شامل سه روش بیهوشی اسپاینال (Spinal Anesthesia)، اپیدورال (Epidural Anesthesia) و بلاک عصبی (Nerve Block Anesthesia) می باشد.
قبل از شروع هر جراحی، با توجه به نوع عمل، زمان تقریبی جراحی، وضعیت سلامت جسمی و روحی بیمار، تمایل بیمار و … انتخاب روش بیهوشی با مشورت پزشک جراح، پزشک متخصص بیهوشی و بیمار صورت می پذیرد. در این مقاله به صورت تخصصی به روش های بیهوشی مورد استفاده در جراحی های چشمی پرداخته شده است.
روش های بیهوشی در جراحی های چشمی
برای جراحیهای چشم، با توجه به عوامل متعددی از جمله نوع عمل، سن بیمار، ترجیح بیمار، نیاز به همکاری یا عدم نیاز به آن در طول عمل، مهارت جراح، شرایط جسمانی و روحی بیمار، نظر متخصص بیهوشی، سابقه اعتیاد بیمار و …، از یکی از روش‌های بیهوشی زیر استفاده می‌شود:
- بیهوشی عمومی یا جنرال یا کامل: در این روش، بیمار به خوابی عمیق و آرامش بخش فرو می رود و تا انتهای جراحی متوجه کوچکترین اتفاقی نخواهد شد. بنابراین هیچ گونه دردی هم نخواهد داشت. این بیهوشی معمولاً با استفاده از داروهای تزریقی یا گازهایی که بیمار تنفس می‌کند، ایجاد می‌شود.
- بیهوشی آرامبخشی یا سدیشن : در این روش بیمار بیهوشی کامل دریافت نکرده و تنها با تزریق داروهای آرامش بخش، یک خواب خفیف برای او فراهم می گردد. شدت بیهوشی بسته به مقدار داروهای بیهوشی کم یا زیاد می شود.
- بیهوشی موضعی یا لوکال یا تاپیکال: این روش با استفاده از قطره ی بیحسی چشم و یا تزریق داروی بیحس کننده مستقیماً به ناحیه مورد نظر، صورت می گیرد. در این نوع بیهوشی، فقط بخش مورد نیاز جسم شما یعنی یک عضو خاص یا منطقه‌ای از بدن که تحت جراحی قرار می گیرد، بیحس می شود.
لازم به ذکر است که در برخی مواقع بسته به تشخیص تیم بیهوشی، از دو روش بیهوشی به صورت ترکیبی استفاده می شود. بدیهی است هر چه مقدار داروی بیهوشی کمتری استفاده شود، میزان عوارض و ریسک خطر برای بیمار کمتر بوده و در عوض نیاز به همکاری بیشتری از سوی بیمار می باشد.
رایج ترین بی حس کننده ی چشم کدام است؟
مشهورترین بی حس کننده‌ی مورد استفاده در جراحی چشم، لیدوکائین است. لیدوکائین بیهوشی فوری و کوتاه مدت ایجاد می کند. در رتبه ی دوم رایج ترین بیحس کننده های چشم نیز، می توان به بوپیواکائین اشاره کرد که بیهوشی بلند مدت ایجاد می کند. در برخی مواقع نیز ترکیب این دو ماده مورد استفاده قرار می گیرد.
انتخاب روش بیهوشی هر جراحی چگونه انجام می شود؟
انتخاب روش بیهوشی در جراحی چشمی یک فرایند تصمیم‌گیری مهم است که نیازمند مشورت و همکاری بین پزشک بیهوشی، پزشک جراح چشم و تمایل بیمار می‌باشد. در طول این فرایند، عوامل زیر مهم و تأثیرگذار هستند:
تشخیص و توصیه پزشک بیهوشی
پزشک بیهوشی، به عنوان متخصص در زمینه بیهوشی، با داشتن دانش و تجربه لازم درباره روش‌های مختلف بیهوشی، توانایی ارائه توصیه‌های حرفه‌ای را دارد. او می‌تواند با بررسی عواملی همچون جزئیات جراحی، سن بیمار، سابقه جراحی های قبلی بیمار، وضعیت سلامت جسمی و روحی بیمار، نیازهای جراح حین عمل، وضعیت اعتیاد بیمار و عوامل دیگر، مناسب ترین روش بیهوشی را به شما پیشنهاد نماید.
پزشک جراح چشم
جراح چشم نیز با تجربه و دانش خود در زمینه جراحیهای چشمی، به انتخاب مناسب ترین روش بیهوشی برای انجام هرچه موفقیت‌آمیز‌تر و کم‌خطر‌تر جراحی کمک می‌کند.
تمایل بیمار
نقش و اختیار بیمار در انتخاب روش بیهوشی بسیار حائز اهمیت است. برخی از بیماران ممکن است تمایل داشته باشند که عمل جراحی را در حالت هوشیاری و با استفاده از بیحسی موضعی تجربه کنند، در حالی که برخی دیگر ترجیح می‌دهند در بیهوشی کامل تحت عمل قرار بگیرند. تیم جراحی و متخصص بیهوشی با ارائه اطلاعات جامع در مورد روش‌های مختلف بیهوشی و مزایا و معایب هر کدام، به بیمار کمک می‌کنند تا مناسب‌ترین و کم‌خطرترین روش را برای خود انتخاب کند. در نهایت، بیمار با توجه به شرایط خود و با در نظر گرفتن توصیه‌های تیم پزشکی، از بین روش‌های بی‌خطر، انتخاب نهایی را انجام می‌دهد. بنابراین، تصمیم نهایی در مورد نوع بیهوشی با توافق بین جراح، متخصص بیهوشی و بیمار اتخاذ می‌شود.
معیارهای پزشک بیهوشی برای انتخاب روش بیهوشی
پزشک متخصص بیهوشی در انتخاب روش بیهوشی برای جراحی چشم، به عوامل مختلفی توجه می‌کند. مهمترین مواردی که پزشک بیهوشی ممکن است در نظر بگیرد عبارتند از:
وضعیت قلبی
اگر بیمار دارای مشکلات قلبی باشد، پزشک بیهوشی باید به دقت بررسی کند که آیا بیهوشی کامل برای او خطرناک است یا خیر. در برخی موارد، بیهوشی کامل ممکن است مشکلات قلبی را تشدید کند. در این صورت، پزشک بیهوشی ممکن است روش‌های بیهوشی محدودتری را توصیه کند که کمترین تأثیر را روی قلب داشته باشند.
وضعیت تنفسی
اگر بیمار دارای مشکلات تنفسی مانند آسم یا بیماری‌های مزمن ریه باشد، پزشک بیهوشی باید روشی را انتخاب کند که بر تنفس بیمار تأثیر کمتری داشته باشد. این ممکن است شامل استفاده از موارد کمتری از داروهای بیهوشی که بر تنفس تأثیر کمتری داشته باشند و یا استفاده از روش‌های بیهوشی محدودتر باشد.
سن بیمار
سن بیمار نیز مهم است. بیماران سالمند ممکن است به دلیل مشکلات سلامتی مرتبط با سن، حساسیت بیشتری نسبت به بیهوشی داشته باشند. در این موارد، پزشک بیهوشی ممکن است روش‌های بیهوشی خفیف تر و کم ریسک تری را ترجیح دهد.
تاریخچه آلرژی
اگر بیمار در گذشته به داروها یا مواد بیهوشی آلرژی داشته است، پزشک بیهوشی باید از این مورد مطلع شود تا روشی را انتخاب کند که احتمال واکنش آلرژیک را کاهش دهد.
میزان پیچیدگی جراحی
پزشک بیهوشی باید با توجه به نوع، زمان و پیچیدگی جراحی چشمی، روشی را انتخاب کند که بتواند در عین حال که خطرات و مشکلات جانبی را به حداقل می رساند، بیمار را به قدر کافی بیهوش کند.
معیارهای جراح چشم برای انتخاب روش بیهوشی
پزشک جراح در برنامه ریزی یک عمل جراحی، به موارد متعددی توجه می‌کند که می‌تواند تأثیر مستقیمی بر روند عمل و بهبودی بیمار داشته باشد. برخی از این موارد عبارتند از:
وضعیت فیزیکی بیمار
پزشک جراح باید وضعیت کلی بیمار را ارزیابی کند. این شامل عواملی مانند سن، وضعیت قلبی و عروقی، سیستم تنفسی، فشار خون، وضعیت عمومی بیمار و مشکلات جدی دیگر می‌شود. اگر بیمار دارای مشکلات سلامتی مهمی مانند بیماری قلبی یا تنفسی حاد باشد، پزشک جراح ممکن است تصمیم بگیرد که عمل را به تعویق بیندازد و یا روش‌های جراحی با ریسک کمتری را برای بیمار در نظر بگیرد.
مدت زمان عمل
مدت زمان عمل جراحی نیز در نظر گرفته می‌شود. اگر انجام عمل به زمان طولانی نیاز دارد، پزشک جراح باید بررسی کند که بیمار برای این مدت زمانی توان تحمل کدام نوع بیهوشی را دارد. در برخی موارد، بیماران با برخی از شرایط سلامتی قابل توجه، مانند بیماری‌های قلبی یا تنفسی، ممکن است نتوانند تحت بیهوشی عمومی قرار بگیرند. در این شرایط باید دید آیا توان همکاری طولانی مدت بدون بیهوشی عمیق را دارند یا خیر.
سختی عمل
میزان سختی یک عمل نیز در تصمیم‌گیری جراح مؤثر است. برای نمونه اگر یک عمل جراحی بسیار پیچیده و دشوار باشد، پزشک جراح ممکن است برای تمرکز بالا روی عمل و عملکرد هرچه بهتر، به بیهوشی کامل احتیاج داشته باشد.
درد حین عمل
کاهش درد حین عمل جراحی نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. از آنجا که درد حین عمل جراحی می‌تواند بر روی بیمار تأثیر منفی داشته باشد و موجب افزایش استرس و تنش شود و باتوجه به اینکه عدم احساس درد، حق طبیعی همه ی بیماران است، پزشک جراح باید روش‌ها و داروهایی را در نظر بگیرد که میزان درد را به صفر نزدیک کند.
وضعیت عمومی بیمار
وضعیت عمومی بیمار نیز در تصمیم‌گیری پزشک مؤثر است. اگر بیمار دارای مشکلات سیستمیک جدی مانند بیماری‌های خونی، اختلالات ایمنی، عفونت‌های شدید و غیره باشد، جراح ممکن است عمل را به تعویق انداخته و یا موضوع را با تمهیدات ویژه ای مدیریت نماید. موارد ذکرشده تنها برخی از عواملی هستند که پزشک جراح در نظر می‌گیرد. همچنین، هر عمل جراحی دارای شرایط و ویژگی‌های خاصی است و به همین دلیل، تصمیم نهایی در مورد روش بیهوشی و سایر جزئیات عمل توسط پزشک جراح بر اساس شرایط خاص هر بیمار و عمل تعیین می‌شود.
انتخاب نهایی نوع بیهوشی توسط بیمار
همان طور که پیش‌تر اشاره شد، پزشک جراح و پزشک متخصص بیهوشی پس از بررسی و انتخاب روش های دردسترس برای انجام ایمن جراحی، این موضوع را به اطلاع بیمار رسانده و در این خصوص اطلاعات و مشاوره ی لازم را به او ارائه می دهند. برای تصمیم‌گیری مناسب در مورد عمل جراحی و بیهوشی، بهتر است بیمار به نظر پزشک بیهوشی و پزشک جراح توجه کند. چراکه هر دو پزشک در زمینه های متفاوتی تخصص داشته و تنها به مصلحت بیمار توجه دارند.
سوالات متداول
خانم دکتر ماندانا احمدی، جراح چشم برجسته ایرانی، در این قسمت به سوالات متداول شما در مورد بیهوشی در لیزیک پاسخ می‌دهند:
خانم دکتر اگر بیمار روشی رو انتخاب کنه که از نظر جراح یا دکتر بیهوشی معقول نباشه، چه اتفاقی می افته؟
قبل از هر اقدامی، هر دو پزشک توضیحات کاملی را به بیمار ارائه می‌دهند. در نهایت، اگر بیمار علی‌رغم توضیحات ارائه شده، همچنان متقاعد به انجام عمل جراحی نباشد، تا زمانی که سلامتی او در معرض خطر نباشد، به انتخاب نهایی بیمار احترام گذاشته می‌شود. در غیر این صورت، با توجه به خطرات احتمالی، عمل جراحی لغو خواهد شد.
برای عمل لیزیک از کدوم روش بیهوشی استفاده می شه؟
خبر خوب برای کسانی که به دنبال خلاص شدن دائمی از عینک و لنز هستند: اکثر جراحیهای لیزیک چشم، که با نام‌های لیزیک، فمتولیزیک، فمتواسمایل، لازک، پی آرکی، ترانس پی آرکی و سوپراکور شناخته می‌شوند، با استفاده از بیحسی موضعی (تاپیکال یا لوکال) انجام می‌شوند. این به این معنی است که در طول این جراحیهای سریع، فقط با چند قطره چشم، چشمان شما بیحس شده و هیچ دردی احساس نخواهید کرد. در موارد معدودی که بیماران اضطراب یا استرس زیادی دارند، ممکن است قبل از عمل داروی آرامبخش نیز تجویز شود تا خیال آن‌ها راحت باشد و تجربه ای بدون دغدغه داشته باشند. با این روش، می‌توانید با اعتماد به نفس کامل و بدون نگرانی از درد، به استقبال چشمانی بدون عینک بروید و از دید واضح و شفاف لذت ببرید.
برای عمل ICL از کدوم روش بیهوشی استفاده می شه؟
جراحی کاشت لنز داخل چشمی ICL با دو روش بیهوشی عمومی و بیهوشی آرام بخشی (سدیشن) همراه با ریختن قطره بیحسی در چشم قابل انجام می باشد. پیش تر به طور مفصل در خصوص نحوه ی انتخاب میان روش های بیهوشی توضیح داده شده است.
برای عمل آرتیزان و آرتیفلکس از کدوم روش بیهوشی استفاده می شه؟
جراحی های کاشت لنز دائمی آرتیزان و آرتیفلکس با دو روش بیهوشی عمومی و بیهوشی آرام بخشی (سدیشن) همراه با ریختن قطره بیحسی در چشم قابل انجام می باشد. اما معمولا برای انجام جراحیهای Artisan و Artiflex از روش بیهوشی عمومی (GA) استفاده می شود.
برای عمل آب مروارید از کدوم روش بیهوشی استفاده می شه؟
عمل کاتاراکت (آمروارید) با دو روش بیهوشی عمومی و بیهوشی آرام بخشی (سدیشن) همراه با ریختن قطره بیحسی در چشم قابل انجام می باشد. در بعضی شرایط می توان منطقه چشم را به طور موضعی و کامل به وسیله ی تزریق دارو بی حس کرد.
برای عمل آب سیاه از کدوم روش بیهوشی استفاده می شه؟
عمل گلوکوم (آب سیاه) با دو روش بیهوشی عمومی و بیهوشی آرام بخشی (سدیشن) همراه با ریختن قطره بیحسی در چشم قابل انجام می باشد. اما معمولا برای انجام جراحیهای آب سیاه (گلوکوم) و کارگذاری شنت احمدوالو از روش بیهوشی عمومی (GA) استفاده می شود.
برای عمل پیوند قرنیه از کدوم روش بیهوشی استفاده می شه؟
انواع مختلف عمل های پیوند قرنیه با دو روش بیهوشی عمومی و بیهوشی آرام بخشی (سدیشن) همراه با ریختن قطره بیحسی در چشم قابل انجام می باشد. اما معمولا برای انجام جراحی پیوند قرنیه از روش بیهوشی عمومی (GA) استفاده می شود.
جهت آشنایی با انواع مختلف جراحی پیوند قرنیه، می توانید به مقاله ی تخصصی در این زمینه مراجعه نمایید.
برای تزریق آواستین در چشم از کدوم روش بیهوشی استفاده می شه؟
برای تزریق آواستین در چشم اگر به تنهایی صورت پذیرد، معمولا از از روش لوکال (تاپیکال و فقط ریختن قطره ی بی حسی) استفاده می شود. در صورتی که تزریق آواستین به همراه یک عمل دیگر (مانند آب مروارید) باشد، انتخاب برحسب نوع بیهوشی لازم برای عمل اصلی انجام می شود.
برای عمل اصلاح قوز قرنیه از کدوم روش بیهوشی استفاده می شه؟
در درمان قوزقرنیه اقدامات متفاوتی انجام می شود. گاهی به عنوان جراحی فقط از اشعه درمانی (Cross Linking) استفاده می شود که با قطره ی بی حسی قابل انجام است. گاه حلقه های داخل قرنیه (ICRS یا Intra Corneal Ring Segment) کارگذاری می شود که با قطره ی بی حسی انجام می گیرد. در برخی مواقع هم نیاز به پیوند قرنیه است که با بیهوشی عمومی صورت می پذیرد.
برای عمل شبکیه از کدوم روش بیهوشی استفاده می شه؟
در جراحی های شبکیه معمولا از روش بیهوشی عمومی استفاده می شود.
برای عمل انحراف چشم از کدوم روش بیهوشی استفاده می شه؟
در جراحی های انحراف چشم (استرابیسم)، معمولا از روش GA (بیهوشی عمومی) استفاده می شود.
برای عمل ناخنک از کدوم روش بیهوشی استفاده می شه؟
در جراحی های ناخنک و پیوند پرده آمنیون معمولا از روش های بیهوشی موضعی و آرامبخشی به صورت توامان استفاده می شود.
آیا اگر حین عمل های جراحی لیزیک و لازک بیهوش نباشیم، احساس درد داریم؟
خیر. با استفاده از قطره های بی حسی، سطحی که لیزر می شود به طور کامل بیحس می شود. فقط قبل از جراحی چشم با مایع خنک شسته می شود که ممکن است توسط بیماران احساس شود.
آیا در جراحی آب مروارید بدون بیهوشی عمومی احساس درد داریم؟ و آیا متوجه عمل می شویم؟
حین جراحی کاتاراکت که از طریق برشی بسیار کوچک و بدون نیاز به بخیه انجام می شود، سطح چشم بوسیله ی قطره ی بیحسی چشم و قسمت داخلی چشم بوسیله ی محلول های بیحسی رقیق شده، آماده ی عمل می شود. در عین حال پزشک بیهوشی به آرامی مقداری داروی آرام بخش به بیمار تزریق می کند. بدین ترتیب بیمار متوجه اینکه در حال عمل است نمی شود و فقط ممکن است صدای جراح و کمک جراح را بشنود که این مسئله هم آزاردهنده نیست.
جمع‌بندی
در این مقاله، به بررسی انواع روش‌های بیهوشی برای جراحیهای چشمی مختلف پرداختیم. انتخاب مناسب ترین روش بیهوشی برای هر عمل، برای ایجاد بیحسی و بی دردی کامل بیمار، آرامش خاطر و ار بین رفتن اضطراب بیمار، تأمین شرایط مناسب برای انجام موفقیت آمیز جراحی، کاهش ریسک خطر برای بیمار و ایجاد امکان عملکرد هرچه بهتر برای جراح، اهمیت زیادی است. این انتخاب با مشورت بیمار، پزشک جراح و پزشک بیهوشی صورت می گیرد. امیدوارم با مطالعه ی این مقاله اطلاعات جامع و بی نقصی در این زمینه به دست آورده و هیچ ابهامی در ذهنتان باقی نمانده باشد. در غیر اینصورت می توانید پرسش های تکمیلی خود را در قسمت دیدگاه ها در انتهای مطلب با ما به اشتراک بگذارید. از همراهی شما عزیزان صمیمانه سپاسگزاریم.
