لنز تماسی چیست؟

دسته بندی نشده

مقدمه

لنز تماسی یا کانتکت لنز (Contact Lens) یکی از اختراعات شگفت‌انگیز بشر در زمینه بینایی‌سنجی است که انقلابی در زندگی افراد عینکی به پا کرده است. لنزهای تماسی، عدسی‌های نازک و خمیده‌ای هستند که مستقیماً روی قرنیه چشم قرار می‌گیرند و می‌توانند جایگزین عینک در اصلاح عیوب انکساری مانند نزدیک‌بینی، دوربینی، آستیگماتیسم و حتی پیرچشمی شوند. علاوه بر اصلاح دید، لنزهای رنگی نیز برای زیبایی و تغییر رنگ چشم مورد استفاده قرار می‌گیرند. انتخاب لنز تماسی مناسب، نیازمند معاینه دقیق توسط اپتومتریست یا چشم‌پزشک است. در این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف پرسش رایج “لنز تماسی چیست؟” پرداخته شده است. با ما همراه باشید.

لنز تماسی چیست؟

لنز تماسی یا کانتکت لنز (Contact Lens) که گاهی به اختصار “لنز” هم نامیده می‌شود، یک عدسی نازک، شفاف و خمیده است که مستقیماً روی قرنیه چشم (بخش شفاف و گنبدی شکل جلوی چشم) قرار می‌گیرد. این عدسی‌های کوچک، جایگزین هایی مدرن برای عینک هستند و با هدف اصلاح عیوب انکساری (نزدیک بینی، دوربینی، آستیگماتیسم و پیرچشمی) و بهبود بینایی افراد به کار می‌روند.

علاوه بر کاربرد اصلی لنزهای تماسی که اصلاح عیوب انکساری است، این عدسی‌های کوچک کاربردهای دیگری نیز دارند که عبارتنداز:

• زیبایی: لنزهای رنگی (Cosmetic Lenses) صرفاً جنبه زیبایی دارند و برای تغییر رنگ چشم به کار می‌روند. این لنزها می‌توانند طبی یا غیر طبی باشند.
• درمانی: لنزهای درمانی (Therapeutic Lenses) برای کمک به بهبود برخی بیماری‌های چشمی مانند قوز قرنیه (کراتوکونوس) یا خشکی چشم شدید استفاده می‌شوند.

نحوه عملکرد لنز تماسی چگونه است؟

لنز تماسی با تغییر مسیری که نور وارد چشم می‌شود، عیوب انکساری را اصلاح می‌کند. در واقع، لنز به عنوان یک لایه اضافی بر روی قرنیه عمل کرده و به متمرکز شدن صحیح نور بر روی شبکیه کمک می‌نماید. این امر باعث می‌شود که تصاویر واضح‌تر و شفاف‌تر دیده شوند.

انواع لنز تماسی

لنزهای تماسی بر اساس جنس، مدت زمان استفاده، کاربرد و طراحی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. شناخت انواع لنز تماسی، اولین قدم برای انتخاب لنز مناسب است.

1. دسته‌بندی بر اساس جنس:

• لنزهای نرم (Soft Lenses): رایج‌ترین نوع لنز تماسی هستند که از مواد پلاستیکی نرم و هیدروژل (مواد آب‌دوست) ساخته شده‌اند. این لنزها به دلیل راحتی بالا و سازگاری سریع با چشم، بسیار محبوب هستند. لنزهای نرم اکسیژن‌رسانی خوبی دارند و برای استفاده روزانه یا طولانی‌مدت مناسب هستند.
• لنزهای سخت (Rigid Gas Permeable – RGP): این لنزها از پلاستیک‌های سخت‌تر ساخته شده‌اند و نفوذپذیری بالایی نسبت به اکسیژن دارند. لنزهای RGP در مقایسه با لنزهای نرم، دید واضح‌تر و دقیق‌تری ارائه می‌دهند؛ به‌ویژه برای افرادی که آستیگماتیسم بالایی دارند. عادت کردن به لنزهای سخت ممکن است کمی زمان‌بر باشد، اما بسیاری از افراد پس از عادت کردن، راحتی و وضوح دید بالای آن‌ها را ترجیح می‌دهند.
• لنزهای هیبریدی (Hybrid Lenses): این لنزها ترکیبی از لنزهای نرم و سخت هستند. مرکز لنز از جنس RGP برای ارائه دید واضح و لبه‌های آن از جنس نرم برای راحتی بیشتر است. لنزهای هیبریدی برای افرادی که به دنبال وضوح دید لنزهای سخت و راحتی لنزهای نرم هستند، گزینه مناسبی هستند.

2. دسته‌بندی بر اساس مدت زمان استفاده:

• لنزهای روزانه (Daily Disposable): این لنزها برای استفاده یک‌روزه طراحی شده‌اند و پس از هر بار استفاده، دور انداخته می‌شوند. لنزهای روزانه نیاز به تمیز کردن و نگهداری ندارند و از نظر بهداشتی، بهترین گزینه هستند. همچنین، برای افرادی که چشم‌های حساسی دارند و یا فقط گاهی از لنز استفاده می‌کنند، انتخاب ایده‌آلی هستند.
• لنزهای دو هفته ای (Bi-Weekly): این لنزها برای استفاده دو هفته‌ای طراحی شده‌اند. پس از هر بار استفاده، باید با محلول‌های مخصوص شستشو و ضدعفونی شده و در جالنزی نگهداری شوند.
• لنزهای ماهانه (Monthly): این لنزها برای استفاده یک ماهه طراحی شده‌اند و نیاز به شستشو و نگهداری روزانه دارند.
• لنزهای سالانه (Yearly): این نوع لنز کمتر رایج است و برای استفاده یک ساله طراحی شده است. به دلیل احتمال تجمع رسوبات و آلودگی، استفاده از لنزهای سالانه توسط بسیاری از متخصصان چشم توصیه نمی‌شود.

3. دسته‌بندی بر اساس کاربرد:

• لنزهای طبی (Corrective Lenses): این لنزها برای اصلاح عیوب انکساری مانند نزدیک‌بینی، دوربینی، آستیگماتیسم و پیرچشمی استفاده می‌شوند.
• لنزهای رنگی (Cosmetic Lenses): این لنزها برای تغییر رنگ چشم استفاده می‌شوند و می‌توانند طبی یا غیر طبی باشند.
• لنزهای طبی رنگی (Colored Corrective Lenses): این لنزها هم عیوب انکساری را اصلاح می‌کنند و هم رنگ چشم را تغییر می‌دهند.
• لنزهای درمانی (Therapeutic Lenses): این لنزها برای درمان برخی از بیماری‌های چشمی مانند قوز قرنیه (کراتوکونوس) یا خشکی چشم استفاده می‌شوند.
• لنزبانداژ یا لنز پانسمان: پس از پیوند قرنیه، جراحی های لازک و PRK و یا خراش قرنیه، از این لنز استفاده می شود. این لنز می تواند از 3 روز تا 6 هفته در داخل چشم باقی بماند.

4. دسته‌بندی بر اساس طراحی:

1. لنزهای کروی (Spherical): این لنزها برای اصلاح نزدیک‌بینی و دوربینی استفاده می‌شوند.
2. لنزهای توریک (Toric): این لنزها برای اصلاح آستیگماتیسم طراحی شده‌اند.
3. لنزهای چند کانونی (Multifocal): این لنزها برای اصلاح پیرچشمی طراحی شده‌اند و دارای چندین ناحیه با قدرت‌های مختلف برای دید نزدیک، دور و میانی هستند.

روش انتخاب لنز تماسی چیست؟

انتخاب لنز تماسی مناسب، نیازمند معاینه دقیق توسط اپتومتریست یا چشم‌پزشک است. در این معاینه، موارد زیر بررسی می‌شوند:

• اندازه‌گیری عیوب انکساری: تعیین دقیق نمره چشم برای تجویز لنز مناسب.
• ارزیابی انحنای قرنیه: انتخاب لنز با انحنای مناسب برای قرارگیری صحیح روی چشم.
• بررسی سلامت چشم: اطمینان از عدم وجود بیماری‌های چشمی که ممکن است مانع استفاده از لنز شوند.
• ارزیابی میزان تولید اشک: انتخاب لنز با جنس و طراحی مناسب برای حفظ رطوبت چشم.
• سبک زندگی و نیازهای فرد: تعیین نوع لنز بر اساس مدت زمان استفاده، فعالیت‌های روزانه و ترجیحات شخصی.

نکات مهم در انتخاب لنز تماسی چیست؟

1. تجویز پزشک: هرگز بدون تجویز پزشک، لنز تماسی تهیه نکنید.
2. برند معتبر: از برندهای معتبر و شناخته‌شده لنز تماسی استفاده کنید.
3. راحتی: لنز باید روی چشم راحت باشد و ایجاد سوزش، خارش یا قرمزی نکند.
4. دید واضح: لنز باید دید واضح و شفافی برای شما فراهم کند.
5. اکسیژن‌رسانی: لنز باید به اندازه کافی اکسیژن به قرنیه برساند تا از سلامت چشم محافظت شود.

روش استفاده صحیح و مراقبت از لنز تماسی چیست؟

استفاده صحیح و مراقبت مناسب از لنز تماسی، برای حفظ سلامت چشم و جلوگیری از عفونت و عوارض جانبی بسیار ضروری است.

مراحل استفاده از لنز تماسی:

1. شستشوی دست‌ها: قبل از هر بار دست زدن به لنز، دست‌های خود را با آب و صابون به طور کامل بشویید و خشک کنید.
2. بررسی لنز: لنز را از نظر پارگی، خراش یا رسوبات بررسی کنید.
3. قرار دادن لنز روی انگشت: لنز را روی نوک انگشت اشاره دست غالب خود قرار دهید. مطمئن شوید که لنز به درستی جهت‌گیری شده است (مانند یک کاسه).
4. باز کردن پلک‌ها: با انگشت دست دیگر، پلک بالا را به سمت بالا بکشید و با انگشت میانی دست غالب، پلک پایین را به سمت پایین بکشید.
5. قرار دادن لنز روی چشم: به آرامی لنز را روی قرنیه چشم قرار دهید.
6. بستن چشم‌ها: به آرامی چشم‌ها را ببندید و چند بار پلک بزنید تا لنز در جای خود قرار گیرد.
7. برداشتن لنز: برای برداشتن لنز، به سمت بالا نگاه کنید و پلک پایین را به سمت پایین بکشید. با انگشت اشاره و شست، لبه لنز را به آرامی بگیرید و از چشم خارج کنید.

مراقبت از لنز تماسی:

• شستشو و ضدعفونی: لنزهای تماسی (به جز لنزهای روزانه) باید پس از هر بار استفاده، با محلول‌های مخصوص شستشو و ضدعفونی شوند.
• استفاده از محلول مناسب: از محلول‌های چند منظوره یا محلول‌های مخصوص نوع لنز خود استفاده کنید. هرگز از آب شیر، آب مقطر یا سرم فیزیولوژی برای شستشوی لنز استفاده نکنید. چراکه استفاده از آب می تواند باعث ایجاد عفونت های شدید چشمی شود.
• تعویض محلول: محلول جالنزی را هر روز عوض کنید.
• تمیز کردن جالنزی: جالنزی را حداقل هفته‌ای یک بار با محلول مخصوص یا آب گرم و صابون بشویید و در هوای آزاد خشک کنید.
• تعویض جالنزی: جالنزی را هر سه ماه یک بار تعویض کنید.
• عدم استفاده از لنز در زمان خواب: به جز لنزهایی که برای استفاده در زمان خواب طراحی شده‌اند، هرگز با لنز نخوابید.
• عدم استفاده از لنز در زمان شنا یا دوش گرفتن: از تماس لنز با آب شیر، آب استخر یا آب دریا خودداری کنید.
• عدم استفاده از لنز در صورت خارش، سوزش یا قرمزی چشم: در صورت بروز هرگونه مشکل چشمی، استفاده از لنز را متوقف نموده و به پزشک مراجعه کنید.
• معاینه دوره‌ای چشم: به طور منظم برای معاینه چشم به اپتومتریست یا چشم‌پزشک مراجعه کنید.

مزایا و معایب لنز تماسی چیست؟

مزایای لنز تماسی:

• دید وسیع‌تر: در مقایسه با عینک، میدان دید وسیع‌تری را فراهم می‌کند.
• عدم محدودیت در فعالیت‌های ورزشی: برای انجام فعالیت‌های ورزشی و حرکات سریع مناسب‌تر از عینک است.
• زیبایی: ظاهر طبیعی‌تری نسبت به عینک دارد و می‌توان با استفاده از لنزهای رنگی، رنگ چشم را نیز تغییر داد.
• عدم بخار گرفتگی: در هوای سرد یا مرطوب بخار نمی‌کند.
• راحتی: بسیاری از افراد استفاده از لنز تماسی را راحت‌تر از عینک می‌دانند.
• مناسب برای مشاغل خاص: برای افرادی که در مشاغلی مانند جراحی، دندانپزشکی یا ورزش‌های حرفه‌ای فعالیت می‌کنند، مناسب‌تر از عینک است.

معایب لنز تماسی:

• نیاز به مراقبت: نیاز به شستشو، ضدعفونی و نگهداری روزانه دارد.
• هزینه: لنز تماسی و محلول‌های شستشو می‌توانند هزینه‌بر باشند.
• احتمال عفونت: عدم رعایت بهداشت در استفاده از لنز تماسی می‌تواند منجر به عفونت چشم شود.
• خشکی چشم: استفاده از لنز تماسی می‌تواند باعث خشکی چشم شود؛ به‌ویژه در افرادی که به طور طبیعی خشکی چشم دارند.
• حساسیت: برخی افراد ممکن است به مواد سازنده لنز یا محلول‌های شستشو حساسیت داشته باشند.
• مناسب نبودن برای همه افراد: لنز تماسی برای همه افراد، به‌ویژه افرادی که بیماری‌های چشمی خاصی دارند، مناسب نیست.

نکاتی مهم برای خرید لنز تماسی چیست؟

• خرید از مراکز معتبر: لنز تماسی را فقط از مراکز معتبر و دارای مجوز تهیه کنید.
• توجه به تاریخ انقضا: قبل از خرید، به تاریخ انقضای لنز و محلول شستشو توجه کنید.
• عدم خرید لنز بدون نسخه: هرگز بدون نسخه پزشک، لنز تماسی تهیه نکنید.
• عدم استفاده از لنز دیگران: هرگز از لنز تماسی شخص دیگری استفاده نکنید.

چه کسانی نباید از لنز تماسی استفاده کنند؟

افرادی که شرایط زیر را دارند، ممکن است کاندید مناسبی برای استفاده از لنز تماسی نباشند:

• عفونت‌های مکرر چشمی: افرادی که به طور مکرر دچار عفونت‌های چشمی می‌شوند، باید با احتیاط بیشتری از لنز استفاده نموده و یا از روش‌های جایگزین مانند عینک استفاده نمایند.
• خشکی شدید چشم: خشکی شدید چشم می‌تواند استفاده از لنز را دشوار و ناراحت‌کننده کند. در این موارد، استفاده از قطره‌های اشک مصنوعی و انتخاب نوع لنز مناسب با مشورت پزشک می‌توانند کمک‌کننده باشد.
• آلرژی‌های شدید چشمی: آلرژی‌های شدید می‌توانند با استفاده از لنز تشدید شوند.
• بیماری‌های خاص چشمی: برخی از بیماری‌های چشمی مانند کراتوکونوس (قوز قرنیه) پیشرفته، التهاب شدید پلک (بلفاریت) یا زخم‌های فعال قرنیه می‌توانند مانع استفاده از لنز شوند.
• مشاغل خاص: افرادی که در محیط‌های پر گرد و غبار یا دارای مواد شیمیایی کار می‌کنند، ممکن است نتوانند به راحتی از لنز استفاده کنند.

پرسش‌های متداول

1. آیا می‌توانم با لنز تماسی بخوابم؟

خوابیدن با لنز تماسی به جز لنزهایی که برای استفاده در زمان خواب (لنزهای ارتوکراتولوژی و لنزهای پزشکی بانداژ) طراحی شده‌اند، توصیه نمی‌شود. چراکه خوابیدن با لنز می‌تواند خطر عفونت چشم را افزایش دهد.

2. آیا می‌توانم با لنز تماسی شنا کنم؟

خیر. شنا کردن با لنز تماسی توصیه نمی‌شود. آب استخر یا دریا می‌تواند حاوی باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌هایی باشد که می‌توانند به لنز بچسبند و باعث عفونت چشم شوند.

3. بهترین مارک لنز تماسی کدام است؟

تعیین بهترین مارک لنز تماسی به نیازها و شرایط هر فرد بستگی دارد. برندهای معتبر و شناخته‌شده‌ای مانند پیورویژن ((Pure Vision، ایراپتیکس (Air Optix)، بوش اند لومب (Bausch & Lomb)، کوپرویژن (CooperVision)، آلکان (Alcon) و زایس (Zeiss) لنزهای با کیفیتی تولید می‌کنند. چشم‌پزشک شما می‌تواند بر اساس معاینه چشم و نیازهایتان، بهترین برند و نوع لنز را به شما پیشنهاد کند.

4. چگونه می‌توانم لنز رنگی مناسب انتخاب کنم؟

انتخاب لنز رنگی مناسب به رنگ پوست، رنگ مو و سلیقه شخصی شما بستگی دارد. لنزهای رنگی در طیف وسیعی از رنگ‌ها و طرح‌ها موجود هستند. می‌توانید با استفاده از نرم‌افزارهای شبیه‌ساز لنز رنگی یا مراجعه به فروشگاه‌های عینک و لنز، رنگ‌های مختلف را امتحان نموده و رنگی که بیشتر به شما می‌آید را انتخاب کنید. توجه داشته باشید که رنگ لنز روی چشم شما ممکن است کمی متفاوت از رنگ آن در جالنزی به نظر برسد.

5. عمر مفید لنز تماسی چقدر است؟

عمر مفید لنز تماسی به نوع آن بستگی دارد. لنزهای روزانه برای یک بار استفاده طراحی شده‌اند، لنزهای دو هفته ای برای دو هفته، لنزهای ماهانه برای یک ماه و لنزهای سالانه برای یک سال (که البته استفاده از لنز سالانه توسط اکثر متخصصان توصیه نمی‌شود) قابل استفاده هستند. مهم است که لنز را طبق دستورالعمل و در زمان تعیین‌شده تعویض کنید تا از سلامت چشم خود محافظت نمایید.

6. آیا لنز تماسی می‌تواند پشت چشم گیر کند؟

خیر، از نظر آناتومی غیرممکن است که لنز تماسی پشت کره چشم گیر کند. ملتحمه (غشای نازکی که سطح داخلی پلک‌ها و سفیدی چشم را می‌پوشاند) مانع از حرکت لنز به پشت کره چشم می‌شود. اگر احساس می‌کنید لنز در چشم شما جابجا شده است، می‌توانید با بستن چشم و ماساژ آرام پلک، لنز را به مرکز چشم هدایت کنید.

7. چگونه می‌توانم بفهمم که لنز تماسی من پاره شده است؟

قبل از قرار دادن لنز در چشم، آن را به دقت بررسی کنید. لنز پاره شده ممکن است لبه‌های ناهموار داشته باشد و یا در سطح آن شکاف یا پارگی قابل مشاهده باشد. همچنین، اگر هنگام استفاده از لنز احساس ناراحتی، سوزش یا جسم خارجی در چشم دارید، ممکن است لنز پاره شده باشد. در این صورت، لنز را بلافاصله از چشم خارج نموده و از لنز جدیدی استفاده کنید.

8. اگر لنز تماسی در چشمم شکست چه کار کنم؟

اگر لنز تماسی در چشم شما شکست، خونسردی خود را حفظ کنید. سعی نکنید با انگشت تکه‌های شکسته لنز را از چشم خارج کنید، زیرا ممکن است به قرنیه آسیب برسانید. مراحل زیر را دنبال کنید:

1. چشم خود را با محلول شستشوی لنز یا سرم فیزیولوژی استریل شستشو دهید.
2. به آرامی پلک بزنید تا تکه‌های لنز به گوشه چشم هدایت شوند.
3. با استفاده از یک گوش پاک‌کن استریل خیس، تکه‌های لنز را از گوشه چشم بردارید.
4. اگر نتوانستید تمام تکه‌های لنز را خارج کنید، به چشم‌پزشک مراجعه نمایید.

9. آیا می‌توانم از قطره‌های چشمی با لنز تماسی استفاده کنم؟

استفاده از برخی از قطره‌های چشمی با لنز تماسی مجاز است، اما برخی دیگر می‌توانند به لنز آسیب برسانند یا باعث تغییر رنگ آن شوند. قبل از استفاده از هر نوع قطره چشمی، با چشم‌پزشک خود مشورت نموده و مطمئن شوید که قطره با لنز تماسی شما سازگار است. قطره‌های اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده معمولاً برای استفاده با لنز تماسی مناسب هستند.

10. آیا استفاده از لنز تماسی در دوران بارداری مجاز است؟

استفاده از لنز تماسی در دوران بارداری معمولاً بی‌خطر است. با این حال، تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌توانند باعث خشکی چشم یا تغییر در انحنای قرنیه شوند. در این صورت، ممکن است نیاز به تنظیم نمره لنز یا استفاده از نوع دیگری از لنز باشد. اگر در دوران بارداری با مشکلاتی در استفاده از لنز مواجه شدید، با چشم‌پزشک خود مشورت نمایید.

سخن پایانی

لنزهای تماسی می‌توانند راه حلی عالی برای اصلاح عیوب انکساری و جایگزینی مناسب برای عینک باشند. با انتخاب صحیح، استفاده اصولی و مراقبت مناسب، می‌توانید از مزایای لنز تماسی بهره‌مند شده و از دید واضح و شفاف بدون محدودیت‌های عینک لذت ببرید. همچنین در صورت علاقه به حذف دائمی عینک و لنز تماسی از زندگیتان، می توانید از انواع عمل حذف عینک (لیزیک، فمتولیزیک، فمتواسمایل، لازک، PRK، TransPRK، سوپراکور، کاشت لنز ICL و …) بهره بگیرید.

جهت استفاده از مشاوره رایگان تیم دکتر ماندانا احمدی، می توانید فرم درخواست عمل جراحی را پرنمایید. از همراهی شما عزیزان صمیمانه سپاسگزاریم.

درباره دکتر ماندانا احمدی

من دکتر ماندانا احمدی هستم، دارای فوق تخصص پیوند قرنیه، سگمان قدامی و لیزیک. فارغ التحصیل پزشکی عمومی دانشگاه شهید بهشتی سال ۱۳۷۲ با رتبه ی ممتاز (یک در صد نخبگان) که اکنون پس از 25 سال فعالیت و انجام جراحی های بی شمار در خدمت شما مردم عزیز می باشم.