قطره ی بی حسی چشم
تاریخ آخرین آپدیت: 28ام خرداد 1403
مقدمه
قطره‌های بی حسی چشم، از جمله مهمترین ابزارهای موجود در حوزه‌ی چشم پزشکی هستند. این قطره‌ها شامل ترکیباتی هستند که به صورت موضعی و موقت چشم را بی حس می نمایند. در این مقاله، به صورت تخصصی به بررسی عملکرد، کاربردها، نحوه استفاده، عوارض جانبی و سایر اطلاعات در زمینه ی قطره بی حسی چشم خواهیم پرداخت. بنابراین چنانچه علاقه مند به کسب اطلاعات در این زمینه هستید، تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
قطره ی بی حسی چشم چیست؟
قطره بی حسی چشم، یک نوع داروی موضعی است که برای بی حس شدن و عدم احساس درد در چشم‌ها استفاده می‌شود. این قطره‌ها حاوی ترکیباتی هستند که پس از تماس با سطح چشم، با تأثیر بر روی ریسپتورهای عصبی، اثر بی حسی موقتی را ایجاد می‌کنند.
قطره‌های بیحسی، معمولاً قبل از انجام جراحی‌های چشمی مانند فمتولیزیک مورد استفاده قرار می‌گیرند تا بیمار در عین در امان بودن از عوارض بیهوشی عمومی، بدون کوچکترین دردی، جراحی خود را با موفقیت پشت سر بگذارد. همچنین، در گاهی در آزمون‌های تشخیصی نیز از این قطره‌ها استفاده می‌شود تا با کاهش تحریک و درد در چشم، آزمون ها و معاینات به صورت دقیق تری صورت پذیرند.
قطره های بی حسی چشم کدامند؟
متداول ترین قطره های بی حسی چشم، دو قطره به نام های تتراکائین(آنستوکائین) و پروپاراکائین هستند. در ادامه با این قطره ها بیشتر آشنا خواهید شد:
قطره ی بی حسی پروپاراکائین
پروپاراکائین (Proparacaine) یک قطره ی بیحسی چشم است که معمولا برای انجام آزمایش‌های تشخیصی مانند آزمون آنژیوگرافی فلورسین استفاده می‌شود.
قطره ی بی حسی تتراکائین
قطره ی بی حسی تتراکائین (Tetracaine) متداول ترین قطره بیحسی چشم است. این قطره معمولا قبل از عمل های جراحی چشمی که با بیهوشی موضعی انجام می پذیرند مانند لازک، فمتواسمایل، سوپراکور و … استفاده می گردد. نام دیگر این قطره آنستوکائین (Anestacaine) می باشد. به کمک تتراکائین، بیمار در طول عمل هیچ گونه دردی را احساس نخواهد کرد. به دلیل متداول بودن و اهمیت بالای قطره ی بی حسی تتراکائین، در ادامه بیشتر در رابطه با این قطره صحبت خواهیم کرد.
مکانیسم اثر قطره ی بی حس کننده ی چشم چگونه است؟
قطره بی حسی چشم روی ریسپتورهای حسی عصبی در چشم تاثیر می گذارد. زمانی که قطره بیحسی، وارد چشم می شود، باعث بسته شدن کانال‌های یونی خاص در سطح سلول‌های حسی در چشم می‌شود. این کانال‌های یونی، به ویژه کانال‌های سدیم (Na+)، مسئول انتقال سیگنال‌های دردناک به مغز هستند. با بسته شدن این کانال‌ها، انتقال سیگنال درد و تحریک مغز مختل شده و احساس درد از بین می رود. علاوه بر بسته شدن کانال‌های سدیم، تتراکائین می‌تواند بر روی ریسپتورهای حسی دیگر در چشم نیز اثر گذاشته و سبب کاهش حساسیت چشم به تحریک‌های دردناک شود. شروع اثر بی دردی قطره آنستوکائین(تتراکائین)، 30 ثانیه پس از مصرف بوده و مدت زمان اثر آن 20 دقیقه می باشد.
مزایای قطره ی بیحسی چشم چیست؟
قطره بیحسی چشم، مزایا و فواید متعددی دارد که عبارتند از: کاهش قابل توجه درد، کاهش حساسیت، در امان ماندن از خطرات و عوارض بیهوشی عمومی، امکان انجام دقیق تر آزمون های تشخیصی و … . در زیر به صورت مفصل تر به بررسی هر یا از این مزایا می پردازیم.
کاهش قابل توجه درد
انستوکائین، به طور قابل توجهی تحریک و درد چشم را کاهش داده و در صورت استفاده ی استاندارد چشم را به طور کامل بی حس می نماید.
کاهش حساسیت
قطره تتراکائین چشم می‌تواند حساسیت چشم را کاهش دهد. علی رغم اینکه این قطره باعث کاهش حساسیت به نور و از بین رفتن موقت درد می شود، اما دلیل ممانعت در بهبود زخم ها و مخفی کردن علائم بیماری ها، مصرف آن توسط خود بیمار و حتی نسخه کردن آن توسط پزشک برای بیمار ممنوع است.
در امان ماندن از خطرات و عوارض بیهوشی عمومی
تتراکائین، به طور گسترده، قبل از جراحی‌های چشمی مورد استفاده قرار می گیرد. با استفاده از این قطره، بیماران بدون نیاز به قرار گرفتن در معرض بیهوشی کامل و خطرات و عوارض آن، عملی ایمن و بدون درد را با موفقیت پشت سر خواهند گذاشت.
امکان انجام دقیق تر آزمون های تشخیصی
قطره بی حس کننده چشم ، در آزمون‌های تشخیصی چشمی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. متخصص چشم، به کمک این قطره ها و با کاهش حساسیت و درد در چشم، امکان انجام آزمون‌های دقیق‌تر و نتایج صحیح‌تری را فراهم می آورد.
لازم به ذکر است که استفاده از قطره ی بی حسی چشم، حتما باید تحت نظارت و توصیه پزشک صورت پذیرد
آیا قطره ی بیحسی چشم قبل از تمام عمل های جراحی چشم استفاده می شود؟
به طور کلی قبل از جراحی های چشمی که بدون بیهوشی عمومی و با بیهوشی موضعی انجام می شوند، چشم با استفاده از قطره بیحسی تتراکائین، به طور کامل بی حس می گردد.
عوارض جانبی قطره ی بی حسی چشم چیست؟
استفاده از قطره چشمی تتراکائین (Tetracaine) ممکن است به عوارض جانبی زیر منجر شود:
- حساسیت به قطره ی بی حسی
- تحریک، سوزش، و احساس ناراحتی در چشم
- قرمزی و تورم چشم
- احساس خارش در چشم
- احساس خشکی چشم
- تغییرات در دید (شامل دید غیر واضح و کاهش وضوح بینایی)
- اضطراب و نگرانی
- افزایش حساسیت به نور
- سرگیجه
- التهاب چشم
- ایجاد زخم های سطحی روی چشم
در صورت مواجه شدن با این عوارض، لازم است فورا این موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید. متخصص چشم شما را راهنمایی نموده و اقدامات لازم را برای مدیریت عوارض احتمالی انجام می دهد. لازم به ذکر است که اغلب این عوارض، در صورت مصرف غیر اصولی، بیش از حد و خودسر این قطره، ایجاد می گردند.
موارد منع مصرف قطره ی تتراکائین
مصرف قطره چشمی Tetracaine در برخی موارد منع شده است. برخی از موارد منع مصرف تتراکائین عبارتند از:
- حساسیت به تتراکائین
- زخم یا آسیب شدید در سطح چشم
- عفونت چشم (در حالت عفونت چشمی، استفاده از تتراکائین ممکن است باعث تشدید عفونت شود.)
- استفاده پیش از عمل های جراحی بزرگ چشمی
- استفاده در کودکان زیر ۶ ماه
لازم به ذکر است که این دارو تنها می تواند توسط چشم پزشک و کادر او (قبل از معاینه و یا جراحی) برای بیمار استفاده گردد. استفاده ی سرخود از این قطره برای کاهش درد چشم عوارض خطرناکی به دنبال خواهد داشت.
تفاوت قطره ی بی حسی تتراکائین و پروپاراکائین در چیست؟
تتراکائین (Tetracaine) و پروپاراکائین (Proparacaine) هر دو قطره‌های بیحسی موضعی چشمی هستند که برای کاهش حساسیت و بیحسی موقت چشم قبل از روش‌های تشخیصی و جراحی‌های چشمی مورد استفاده قرار می گیرند. با این حال، تفاوت‌هایی هم بین این دو قطره وجود دارد. تفاوت قطره ی بی حسی تتراکائین و پروپاراکائین در موارد زیر است:
ترکیب شیمیایی
تتراکائین و پروپاراکائین از دو ترکیب شیمیایی متفاوت تشکیل شده‌اند. تتراکائین به عنوان یک آنالوگ کوئینیدین استخراج شده است، در حالی که پروپاراکائین به عنوان یک آنالوگ آمینواستر استفاده می‌شود.
زمان اثر بخشی
معمولا، اثر تتراکائین برای مدت زمان بیشتری ادامه دارد. در مقابل، پروپاراکائین عمدتاً برای بیحسی مختصر و سریع قبل از روش‌های تشخیصی و جراحی‌های کوچک استفاده می‌شود و اثر آن نسبتاً کوتاه مدت است.
لازم به ذکر است که این دو قطره معمولا عوارض جانبی مشابهی دارند. با این حال، ممکن است نوع و شدت عوارض جانبی در هر فرد متفاوت باشد.
شرایط نگهداری قطره تتراکائین چشمی چیست؟
جهت نگهداری قطره بی حسی چشم موارد زیر را رعایت نمایید:
دمای محیط
تتراکائین باید در دمای اتاق نگهداری شود. به طور معمول، دمای مناسب برای نگهداری این قطره در حدود 15-30 درجه سلسیوس است. این دارو باید در محیطی خنک و به دور از آفتاب نگهداری شود.
نور
این دارو باید در جاهای تاریک و به دور از معرض نور مستقیم قرار گیرد. نور مستقیم می‌تواند باعث تغییر شیمیایی و کاهش اثربخشی قطره شود.
رطوبت
دارو را در محیطی خشک نگهداری نمایید.
بسته‌بندی
قبل از باز کردن بسته قطره، مطمئن شوید که قطره پلمپ باشد و در طول حمل و نقل و نگهداری به صورت عمودی نگهداری شود. پس از باز نمودن در قطره نهایتا 1 ماه می توانید از آن استفاده نمایید.
تاریخ انقضا
قبل از استفاده از هر قطره چشمی، تاریخ انقضای آن را بررسی کنید. قطره چشم تتراکائین نیز پس از گذشت تاریخ انقضا، باید دور انداخته شود. زیرا ممکن است اثربخشی آن کاهش یافته و یا عوارض جانبی احتمالی آن افزایش یابند.
آیا قطره چشمی انستوکائین برای کودکان نیز تجویز می شود؟
قطره چشمی آنستوکائین (Anestocaine) معمولاً در موارد خاص و تحت نظارت پزشک، برای استفاده در کودکان تجویز می‌شود. با این حال، تجویز آن برای کودکان به عواملی مانند سن، وزن، وضعیت سلامت عمومی و نیاز پزشکی خاص کودک بستگی دارد.
چرا نمی‌توانیم از قطره‌های چشمی بدون نسخه برای تسکین درد استفاده کنیم؟
استفاده از قطره‌های چشمی بدون نسخه برای تسکین درد، می‌تواند مشکلات جدی به دنبال داشته باشد. از جمله:
عدم تشخیص به موقع
درد چشم ممکن است علامتی از یک بیماری جدی چشمی باشد. استفاده از قطره‌های بی حسی بدون نسخه می‌تواند علائم و نشانه‌های بیماری را پنهان نموده و تشخیص درست را به تأخیر بندازد.
عوارض جانبی
استفاده غیر اصولی یا بیش از حد نیاز قطره های بیحس کننده، می‌تواند عوارض جدی مانند زخم های قرنیه مقاوم به درمان و یا حتی سوراخ شدن قرنیه را به همراه داشته باشد.
تداخل با داروهای دیگر
برخی از قطره‌های چشمی ممکن است با داروهای دیگر تداخل داشته باشند. استفاده خودسر از قطره‌های بدون نسخه می‌تواند خطر تداخل دارویی را افزایش دهد و عوارض جدی را به همراه داشته باشد. بنابراین، بهترین روش برای تسکین درد چشم، مشاوره و معاینه توسط یک دکتر چشم پزشک خوب است.
آیا قطره های بی حسی چشم بر کل بدن تاثیر می گذارند؟
خیر. قطره‌های بیحسی چشمی اغلب به صورت موضعی و موقت روی چشم اثرگذار بوده و تاثیری روی کل بدن ندارند.
قبل از عمل های جراحی و جهت بیحس شدن کامل چشم، باید چند قطره ی بیحسی و با چه فاصله ی زمانی در چشم ریخته شود؟
قبل از عمل های جراحی مانند لیزیک، جراحی لنز داخل چشمی ICL، کاتاراکت و … معمولا 2 الی سه مرتبه ریختن قطره به صورت اصولی و هر یک به فاصله ی 5 دقیقه کافی است و چشم را به طور کامل بی حس می نماید.
یک سوال پرتکرار درباره ی قطره ی بی حسی چشم
آیا بعد از جوشکاری که چشم دچار برق زدگی شده، می تونیم از قطره بی حسی چشم برای کاهش درد استفاده کنیم؟
خیر. قطره ی تتراکائین(آنستوکائین) فقط برای معاینه چشم توسط پزشک که از عدم وجود پلیسه در چشم شما مطمئن شود و در هنگام مراجعه ی شما به مطب چشم پزشک در چشم ریخته می شود. این قطره حدود 20 دقیقه اثر دارد.
مصرف مکرر قطره بی حسی توسط خود بیمار باعث عدم بهبود برق زدگی در چشم و تبدیل آن به زخم قرنیه نروتروفیک (neurotrophic) می شود.
پس بعد از جوشکاری و برق گرفتگی از چه دارویی برای تسکین درد استفاده کنیم؟ و اصولا علت این عارضه چیه؟
برق گرفتگی یک بیماری رایج چشمی است که در افرادی که تعمیرات ماشین یا جوشکاری ساختمان انجام می دهند، دیده می شود. اگر جوشکاری بدون صفحه ی محافظ انجام شود، اشعه ی ماوراء بنفش (UV) که در حین جوشکاری ایجاد می شود، توسط سلول های سطح چشم(اپی تلیوم) جذب می شود. این سلول ها در همان لحظه به طور کامل از بین می روند اما به مدت 4-5 ساعت در محل خود باقی می مانند. بعد از گذشت این مدت از سطح چشم شسته شده و گیرنده های درد تحریک می شوند. در نتیجه چشم بسیار دردناک می شود. به همین دلیل درد چشم بعد از جوشکاری معمولا 4-5 ساعت بعد از کار آغاز می گردد. متاسفانه حتی امکان دارد شما تنها به عنوان یک رهگذر به جوشکاری نگاه کرده باشید و دچار این عارضه شوید.
در این شرایط درمان به چه صورت هست؟
پس از اطمینان از عدم وجود پلیسه در چشم، لازم است اقدامات زیر را به دقت انجام دهید:
- قطره میدراکس 1 درصد، سه مرتبه به فاصله ی 5 دقیقه در چشم ریخته شود. در نتیجه ی این امر مردمک باز شده و دید تار می شود اما در درد کاهش می یابد.
- پماد اریترومایسین یک مرتبه در چشم ریخته شود.
- یک عدد قرص ژلوفن 400 و یا استامینوفن کدئین و یا استامینوفن 500 میلی گرمی میل نمایید.
- سپس چشم ها را با گاز استریل پانسمان نمایید. پانسمان باید به گونه ای صورت گیرد که چشم ها بسته بوده و پلک نزنید.
توجه داشته باشید که این اقدامات حتما باید پس از انجام معاینه توسط پزشک متخصص چشم صورت پذیرد و مصرف خودسرانه ی شما عواقب جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت. درد برق گرفتگی معمولا در عرض 12 ساعت بهبود می یابد.
سخن پایانی
امیدواریم با مطالعه ی این مقاله اطلاعات مورد نیازتان در خصوص قطره ی بی حسی چشم را کسب نموده باشید. در صورت وجود هرگونه پرسش یا ابهام، می توانید در قسمت دیدگاه ها در انتهای مطلب، با ما ارتباط برقرار نمایید. در حضور شما عزیزان در کنارمان، به خود می بالیم.
